موسسه هنلی تازه‌ترین رده‌بندی اعتبار گذرنامه کشورهای جهان را منتشر کرد که در آن، گذرنامه افغانستان در آخرین رتبه قرار دارد. بر پایه شاخص «هنلی»، گذرنامه افغانستان با امتیاز سفر بدون روادید (ویزا) به ۲۸ کشور در رتبه ۱۰۴ جهان قرار گرفته است. پس از افغانستان به‌ترتیب سوریه، عراق، پاکستان، و یمن قرار دارند.  

این در حالی است که گذرنامه افغانستان در سال ۲۰۰۶، در اوج حضور و توجه کشورهای غربی، در رتبه ۸۳ جهان قرار داشت. با گذشت زمان، اعتبار این گذرنامه کاهش یافت و اکنون در دوره تسلط مجدد رژیم طالبان کمترین اعتبار را دارد.

در سوی دیگر رده‌بندی، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، سنگاپور، و اسپانیا در سال ۲۰۲۴ با امکان سفر بدون روادید به ۱۹۴ کشور در بالاترین رده‌های گذرنامه‌های معتبر جهان قرار دارند.  

 رژیم طالبان در هفته جاری اعلام کرد که صدور گذرنامه را علاوه بر آنلاین به‌شکل حضوری نیز آغاز کرده است. همین امر باعث شد که شمار زیادی از شهروندان افغان به اداره گذرنامه در کابل و شعبه‌های آن در استان‌ها مراجعه کنند.

بنابر چندین ویدئو منتشر شده از کابل و هرات، نیروهای طالبان برای متفرق کردن متقاضیان گذرنامه به شلیک‌های هوایی متوسل شده‌اند تا از تراکم جمعیت بکاهند.

تقاضا برای دریافت گذرنامه در دوره جدید حکومت طالبان در بالاترین حد قرار دارد. شمار زیادی از شهروندان افغان با گرفتن گذرنامه در تلاش برای ترک کشورند.

محمد عثمان شهروند ۵۰ ساله ساکن کابل است. او می‌خواهد برای خانواده پنج نفری‌‌اش گذرنامه بگیرد، اما تا کنون موفق نشده است. 

محمد عثمان در مصاحبه با ایندیپندنت فارسی گفت به‌دلیل اینکه دخترش با نهادهای غربی کار می‌کرد، دولت آلمان اسناد پناهندگی‌ او را پذیرفته است و اکنون منتظر دریافت گذرنامه‌‌اش است تا بتواند افغانستان را ترک کند.

او افزود: «گرفتن گذرنامه در افغانستان خیلی سخت شده است و طالبان گذرنامه کم صادر می‌کنند. من امیدارم هرچه زودتر گذرنامه بگیرم و افغانستان را ترک کنم.» 

شماری دیگر از شهروندان اگچه در حال حاضر قصد ندارند از افغانستان خارج شوند، اما می‌خواهند گذرنامه بگیرند تا در صورت بحرانی‌تر‌ شدن اوضاع امنیتی، کشور را ترک کنند. 

طالبان به‌مدت یک‌ سال و نیم محدودیت شدیدی بر صدور گذرنامه وضع کرده بودند و در این مدت بیشتر به نیروهای خود،بیماران، و بازرگان گذرنامه می‌دادند. اما در ماه‌های اخیر، محدودیت بر روند صدور گذرنامه کمی کاهش یافته است. در رژیم طالبان، برخی از شهروندان اهل افغانستان برای دریافت هر گذرنامه از «بازار سیاه» تا بیش از دو هزار دلار هم هزینه کرده‌اند، با این حال طالبان وجود فساد در روند صدور‌ گذرنامه را رد می‌کنند.

گذرنامه در افغانستان با نام و نشان «جمهوری اسلامی افغانستان» صادر می‌شود و طالبان نام و نشان «امارت اسلامی» را در گذرنامه درج نمی‌کنند.

گفته می‌شود که دریافت گذرنامه برای نیروهای طالبان و‌ خانواده‌هایشان در مقایسه با بقیه مردم آسان‌تر است. نیروهای طالبان در کوتاه‌ترین مدت ممکن گذرنامه می‌گیرند. حتی این نگرانی وجود دارد که طالبان گذرنامه افغانستان را برای تروریست‌ها و جنگجویان خارجی و خانواده‌هایشان صادر کنند.

رژیم طالبان شناسه بین‌المللی ندارد و با گذشت نزدیک به دو ‌‌سال و نیم از عمر این حکومت، هیچ کشوری آن‌ها را به رسمیت نشناخته است. طالبان نیز به درخواست جهانی برای تشکیل حکومت فراگیر با حضور همه اقوام و احترام به حقوق‌ بشر و به‌ویژه حقوق زنان اعتنایی نکرده‌اند.

مقام‌های ارشد طالبان مورد تحریم‌های سازمان ملل متحد قرار دارند. بیشتر کشورها از این هراس دارند که نیروهای طالبان و گروه‌های تروریستی با گذرنامه افغانستان برای آن‌ها تهدید امنیتی ایجاد کنند. به همین دلیل، شرایط صدور ویزا را سخت‌تر از گذشته کرده‌اند. بر‌ پایه گزارش‌های اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد، حدود ۲۰ گروه تروریستی از جمله القاعده و شاخه خراسان دولت اسلامی «داعش» در افغانستان حضور‌ دارند. با این حساب، امید برای افزایش اعتبار گذرنامه افغانستان بسیار کم‌رنگ است.